«Να πίνετε άφθονο νερό» είναι μία πάγια συμβουλή για τη διαφύλαξη της υγείας, αλλά τι σημαίνει στ’ αλήθεια για την επαρκή ενυδάτωση του οργανισμού; Με τόσες παραπλανητικές πληροφορίες που κυκλοφορούν είναι εύκολο να χάσει κανείς την ουσία και να βάλει στη ζωή του πρακτικές που έχουν το αντίθετο από το επιθυμητό αποτέλεσμα, προειδοποιεί το Εθνικό Συμβούλιο Γηράνσεως (NCOA) των ΗΠΑ.

Το NCOA δημοσίευσε προσφάτως τι ισχύει στ’ αλήθεια για επτά συνηθισμένες, αλλά εντελώς λανθασμένες, απόψεις για το νερό. Να ποιες είναι και γιατί πρέπει πλέον να πάψουμε να τις πιστεύουμε.

Μύθος 1: Εφ’ όσον δεν διψάς, είσαι καλά ενυδατωμένος

Η αλήθεια: Η δίψα αποτελεί την πρώτη ένδειξη ότι έχει αρχίσει η αφυδάτωση του οργανισμού. Στην πραγματικότητα, τα επίπεδα υγρών στο σώμα μπορεί να μειωθούν κατά 2-3% πριν αναπτυχθεί το αίσθημα της δίψας. Επομένως, η δίψα είναι αναξιόπιστος δείκτης για να ξέρετε αν χρειάζεστε νερό ή όχι.

Αν θέλετε να ξέρετε κατά πόσον πίνετε αρκετό νερό, να ελέγχετε το χρώμα των ούρων σας, κάθε φορά που πηγαίνετε στην τουαλέτα. Όσο είναι υποκίτρινα προς διαυγή, είστε καλά ενυδατωμένοι. Αν είναι κίτρινα ή πιο σκούρα, χρειάζεστε περισσότερο νερό.

Μπορείτε επίσης να ελέγχετε τον όγκο των ούρων σας. Ένας καλά ενυδατωμένος άνθρωπος πρέπει να αδειάζει την ουροδόχο κύστη του κάθε λίγες ώρες, στη διάρκεια της ημέρας. Αν εσείς πηγαίνετε σπανίως στην τουαλέτα για να ουρήσετε, πιθανότατα δεν πίνετε αρκετά υγρά.

Μύθος 2: Όσο περισσότερο νερό πίνεις, τόσο το καλύτερο.

Η αλήθεια: Όλα τα πράγματα έχουν ένα όριο. Αν το παρακάνετε με το νερό κινδυνεύετε να υποστείτε υπονατριαιμία. Είναι μία διαταραχή κατά την οποία μειώνονται σε επικίνδυνο βαθμό τα επίπεδα νατρίου στον οργανισμό. Ιδιαίτερα ευάλωτοι στην κατάσταση αυτή είναι οι ασθενείς με:

• Συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια
• Νεφρική ανεπάρκεια ή
• Νόσο του Addison

Οι αθλητές αντοχής επίσης διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο, ιδίως εάν είναι νέοι δρομείς. Να καταναλώνετε, συνεπώς, όσα υγρά πρέπει και όχι ατελείωτες ποσότητες μέχρι να πέσετε κάτω.

Μύθος 3: Όλοι πρέπει να πίνουμε οκτώ ποτήρια νερό την ημέρα

Η αλήθεια: Οι ανάγκες κάθε οργανισμού σε νερό είναι μοναδικές, διότι εξαρτώνται από παράγοντες όπως:

• Η ηλικία
• Το επίπεδο της φυσικής δραστηριότητας
• Η διατροφή
• Η υποκείμενη κατάσταση της υγείας
• Η λήψη φαρμακευτικής αγωγής
• Οι καιρικές συνθήκες

Ένας αδρός κανόνας είναι να πίνετε υγρά κατ’ αναλογία με το σωματικό βάρος σας ως εξής: διαιρέστε το βάρος σας με 1,5 και ύστερα πολλαπλασιάστε με 29,5. Αν λ.χ. ζυγίζετε 75 κιλά, χρειάζεστε σχεδόν 1,5 λίτρο νερό (για την ακρίβεια 1.475 ml).

Μία άλλη λύση είναι να συμβουλευθείτε τον γιατρό σας, ιδίως αν παίρνετε φάρμακα όπως διουρητικά, υπακτικά, χάπια για τον διαβήτη ή χημειοθεραπεία.

Μύθος 4: Χωρίς νερό, δεν μπορεί κανείς να ενυδατώσει τον οργανισμό του

Η αλήθεια: Όλα τα υγρά συμβάλλουν στην ενυδάτωση του οργανισμού, ακόμα και αυτά που τρώμε με το φαγητό μας. Το τουλάχιστον 20% της ημερήσιας πρόσληψης υγρών προέρχεται από τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε νερό, όπως φρούτα, λαχανικά, γιαούρτια, σούπες κ.λπ.

Προσοχή όμως: Αν το φαγητό που τρώτε περιέχει πολύ αλάτι, όχι μόνο δεν σας ενυδατώνει, αλλά μπορεί να διευκολύνει την αφυδάτωση. Και αυτό, διότι το αυξημένο νάτριο διεγείρει την απομάκρυνση υγρών από τα κύτταρα του σώματος.

Μύθος 5: Ο καφές προκαλεί αφυδάτωση

Η αλήθεια: Η καφεΐνη έχει διουρητικές ιδιότητες, αλλά στις ποσότητες που συνήθως καταναλώνουμε (μέχρι 4 φλιτζάνια καφέ την ημέρα) δεν επηρεάζει την ενυδάτωση του οργανισμού. Μάλιστα αυτές οι ποσότητες προστίθενται στα φλιτζάνια με το νερό που πίνετε καθημερινά.

Μύθος 6: Αν είσαι αφυδατωμένος, πιες περισσότερα υγρά και θα συνέλθεις

Η αλήθεια: Μακάρι να ίσχυε για όλους αυτό. Δυστυχώς, όμως, οι πάσχοντες από χρόνια νοσήματα, τα μικρά παιδιά και οι ηλικιωμένοι μπορεί να χρειασθούν ειδικά διαλύματα ηλεκτρολυτών για να συνέλθουν από την αφυδάτωση ή ακόμα και νοσηλεία στο νοσοκομείο με ενδοφλέβια λήψη υγρών. Το θέμα είναι να μην φθάνει κανείς  στην αφυδάτωση.

Φωτογραφία: iStock

Η επαρκής κατανάλωση νερού είναι απαραίτητη για ομαλή λειτουργία του οργανισμού και καλή υγεία. Πόσο νερό, όμως, πρέπει να πίνουμε καθημερινά για να καλύπτουμε πλήρως τις ανάγκες μας;

«Η ακριβής ποσότητα διαφέρει από άτομο σε άτομο, διότι εξαρτάται από πολλούς παράγοντες», απαντά η Dr. Roxanne Sukol, ειδική σε θέματα Προληπτικής Ιατρικής στην Cleveland Clinic, στο Οχάιο. Οι παράγοντες αυτοί είναι:

• Το σωματικό βάρος
• Το επίπεδο της φυσικής δραστηριότητας
• Ο μεταβολισμός
• Οι περιβαλλοντικές συνθήκες
• Η διατροφή
• Η φυσική κατάσταση
• Η κατάσταση της υγείας

Κάθε ένας από τους αυτούς έχει διαφορετικό αντίκτυπο στις ανάγκες του οργανισμού σε νερό, λέει.

Τα οφέλη

Το ανθρώπινο σώμα αποτελείται κατά 60% από νερό. Ανά όργανο και ιστό, όμως, το ποσοστό αυτό αλλάζει. Το αίμα, λ.χ., έχει περιεκτικότητα 90% σε νερό. Τα υγρά αυτά τα διαθέτει το σώμα μας για πολύ συγκεκριμένους λόγους. Ειδικότερα, το νερό βοηθεί:

• Το αίμα να μεταφέρει οξυγόνο και θρεπτικά συστατικά σε όλο το σώμα, από τον εγκέφαλο έως τους μυς
• Το πεπτικό σύστημα να λειτουργεί ομαλά, αποφεύγοντας τη δυσκοιλιότητα
• Τις αρθρώσεις να είναι καλά ενυδατωμένες ώστε να λειτουργούν σωστά
• Τους νεφρούς να αποφεύγουν τις βλάβες και τις διαταραχές
• Το δέρμα να διατηρείται λείο, χωρίς ρυτίδες και χωρίς ξηρότητα
• Τα δόντια να αποφεύγουν την τερηδόνα, χάρη στον καθαρισμό της στοματικής κοιλότητας

Επιπλέον, το νερό μπορεί να μας βοηθήσει:

• Να γυμναστούμε πιο αποδοτικά
• Να χάσουμε τα περιττά μας κιλά
• Να εκδηλώνουμε λιγότερες αλλεργίες

Πόσο χρειαζόμαστε κάθε μέρα

Οι Εθνικές Ακαδημίες Επιστημών & Υγείας (NASH) των ΗΠΑ συνιστούν στους άνδρες να καταναλώνουν περίπου 3,7 λίτρα νερό την ημέρα. Στις γυναίκες συνιστούν περίπου 2,7 λίτρα ημερησίως.

Οι ποσότητες αυτές δεν αφορούν μόνο το νερό και τα υγρά που πίνουμε. Αφορούν και το νερό που προέρχεται από τα τρόφιμα. Π.χ. φρούτα και λαχανικά περιέχουν νερό σε ποσοστό που μπορεί να φθάνει και το 95% ή περισσότερο του βάρους τους.

Επιπλέον, οι ποσότητες αυτές αλλάζουν με βάση τους παράγοντες που προαναφέρθηκαν. Έτσι, ένας υπέρβαρος άνθρωπος που γυμνάζεται ή κάνει βαριά χειρωνακτική εργασία στη ζέστη χρειάζεται πολύ περισσότερο νερό απ’ όσο λένε οι συστάσεις, διότι θα ιδρώνει πάρα πολύ.

Το ίδιο και ένας άλλος που θα έχει πυρετό, διάρροια ή/και εμέτους λόγω λοίμωξης. Ο ασθενής αυτός θα έχει σημαντικές απώλειες λόγω της λοίμωξής του.

Πως θα καταλάβετε ότι πίνετε αρκετό

Μην περιμένετε να διψάσετε για να πιείτε νερό, προειδοποιεί η Dr. Sukol Η δίψα είναι αναξιόπιστος δείκτης της ενυδάτωσης. Προτιμότερο είναι να ελέγχετε καθημερινά το χρώμα των ούρων σας.

«Αν είναι ανοιχτόχρωμο, σχεδόν διαυγές, είστε καλά ενυδατωμένοι», εξηγεί. «Αν, όμως, τα ούρα σας έχουν έντονο κίτρινο ή σκούρο χρώμα ή/και μυρίζουν έντονα, πιθανώς χρειάζεστε περισσότερα υγρά».

Εκτός από το χρώμα των ούρων, ορισμένα συμπτώματα μπορεί να σας προειδοποιήσουν ότι έχετε έλλειψη υγρών. Αυτά είναι τα συμπτώματα της ήπιας έως μέτριας αφυδάτωσης. Σε αυτά συμπεριλαμβάνονται:

• Δυσκοιλιότητα
• Ζάλη
• Ξηροστομία
• Κόπωση
• Μυϊκές κράμπες

Η πιο σοβαρή αφυδάτωση έχει πιο ανησυχητικές εκδηλώσεις, όπως πόνο στην κοιλιά, πνευματική σύγχυση και λήθαργο. Η σοβαρή αφυδάτωση είναι επείγον περιστατικό και απαιτεί άμεση μεταφορά του ασθενούς στο νοσοκομείο.

Φωτογραφία: iStock

Όλοι χρειαζόμαστε το νερό για να επιβιώσουμε, αλλά τι μπορεί να συμβαίνει αν πίνετε καθημερινά αρκετά ποτήρια αλλά αισθάνεστε συνεχώς διψασμένοι και αφυδατωμένοι; Οι πιθανές αιτίες του φαινομένου είναι αρκετές και χρειάζονται ιατρική αξιολόγηση διότι η αφυδάτωση δεν είναι «αθώα» κατάσταση.

Όπως εξηγεί ο Dr. Baruch Fertel, αναπληρωτής καθηγητής Επείγουσας Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο Case Western Reserve, στο Οχάιο, το 55% έως 78% του ανθρώπινου σώματος αποτελείται από νερό.  Όταν κάποιος είναι αφυδατωμένος, ο οργανισμός του δεν διαθέτει αρκετά υγρά ώστε να επιτελεί τις βασικές λειτουργίες του. Η επαρκής ενυδάτωση, όμως, είναι απαραίτητη διότι το νερό:

• Συμβάλλει στην πέψη
• Ενυδατώνει τις αρθρώσεις
• Χρησιμοποιείται για την παραγωγή σιέλου
• Συμβάλλει στη μεταφορά οξυγόνου σε όλα τα όργανα και τους ιστούς
• Ρυθμίζει την σωματική θερμοκρασία
• Εξισορροπεί τους ηλεκτρολύτες στο αίμα

Πως εκδηλώνεται η αφυδάτωση

Επομένως, είναι απαραίτητο να πίνετε καθημερινά πολύ νερό. «Αν παρατηρήσετε ότι δεν έχετε ουρήσει για αρκετές ώρες ή ότι τα ούρα σας είναι σκουρόχρωμα και συμπυκνωμένα, τότε δεν πίνετε αρκετό νερό», τονίζει ο Dr. Fertel. «Αυτό είναι πολύ επικίνδυνο, ειδικά το καλοκαίρι που ελλοχεύει κίνδυνος θερμοπληξίας».

Πώς μπορείτε να καταλάβετε ότι είστε αφυδατωμένοι; Τα ύποπτα συμπτώματα είναι τα εξής, σύμφωνα με τον ειδικό:

• Μειωμένη παραγωγή ούρων
• Συμπυκνωμένα ούρα, με σκούρο χρώμα
• Πονοκέφαλος
• Ναυτία
• Μυϊκές κράμπες
• Κόπωση
• Ίλιγγος και ζάλη
• Ξερό στόμα
• Δυσκοιλιότητα

Δυστυχώς, η αφυδάτωση είναι πάρα πολύ συχνή κατάσταση, σε όλες τις ηλικίες. Ιδιαιτέρως επικίνδυνη όμως ειδικά το καλοκαίρι, είναι στα δύο άκρα του ηλικιακού φάσματος (μικρά παιδιά και ηλικιωμένοι), όπου η θερμορρύθμιση υπολειτουργεί. Ο Dr. Fertel εξηγεί ποιες είναι οι πιο συνηθισμένες αιτίες της.

Πίνετε λιγότερο νερό απ’ όσο νομίζετε

Οι ανάγκες του ανθρώπινου οργανισμού σε νερό είναι πάρα πολύ υψηλές, ιδίως το καλοκαίρι. Οι Εθνικές Ακαδημίες Επιστημών & Ιατρικής των ΗΠΑ συνιστούν η ημερήσια πρόσληψη υγρών (από τρόφιμα και ροφήματα) να είναι:

• 3,7 λίτρα για τους άνδρες
• 2,7 λίτρα για τις γυναίκες

Οι ποσότητες αυτές, όμως, ισχύουν για τον μέσο ενήλικα, με μέσο σωματικό βάρος και καλή υγεία. Αφορούν επίσης πρόσληψη και από τις τροφές.

Όσοι κάνουν χειρωνακτικές εργασίες ή/και ιδρώνουν πολύ, χρειάζονται περισσότερα υγρά. Όσοι έχουν χαμηλό επίπεδο φυσικής δραστηριότητας και δεν ιδρώνουν πολύ, χρειάζονται λιγότερα. Λιγότερα χρειάζεται να πίνουν και όσοι τρώνε καθημερινά πολλές σαλάτες, φρούτα, γιαούρτια, σούπες κ.λπ.

«Ένας γενικός κανόνας είναι να πίνετε όσο νερό χρειάζεστε ώστε να μην διψάτε», τονίζει ο  Dr. Fertel. «Η δίψα υποδηλώνει ότι έχει αρχίσει η αφυδάτωση του οργανισμού. Επομένως, αν διψάτε, πρέπει να πιείτε ένα ποτήρι νερό».

Οι ηλικιωμένοι, τα μικρά παιδιά και όσοι έχουν μειωμένο αίσθημα δίψας πρέπει να ενθαρρύνονται να καταναλώνουν υγρά σε τακτά χρονικά διαστήματα.

Έχετε διαταραχή στην ισορροπία των ηλεκτρολυτών

Για προστασία από την αφυδάτωση, ο οργανισμός δεν χρειάζεται μόνο υγρά αλλά και ηλεκτρολύτες, δηλαδή:

• Νάτριο
• Κάλιο
• Ασβέστιο
• Μαγνήσιο

Επομένως, πρέπει να καταναλώνετε καθημερινά επαρκείς ποσότητες από φρούτα και λαχανικά. Μπανάνες και μήλα, λ.χ., όχι μόνο ενυδατώνουν το σώμα, διότι έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε νερό, αλλά προσφέρουν και αρκετά από αυτά τα συστατικά.

Αν γυμνάζεστε ή κάνετε βαριά χειρωνακτική εργασία στη ζέστη, ένα ρόφημα με ηλεκτρολύτες (π.χ. ένα ισοτονικό) μπορεί να σας βοηθήσει να αναπληρώσετε όσους χάνετε με την εφίδρωση.

Πίνετε όλο το νερό μαζί

Για να αποφύγετε την αφυδάτωση πρέπει να ενυδατώνετε σταδιακά τον οργανισμό σας στη διάρκεια της ημέρας. Αν ξυπνάτε το πρωί και πίνετε ένα λίτρο νερό, δεν βοηθάτε τον εαυτό σας. Αντιθέτως, ευνοείτε την ταχεία αποβολή υγρών και ηλεκτρολυτών, μέσω της αυξημένης διούρησης.

Ιδρώνετε πάρα πολύ

Η εφίδρωση είναι ένας βασικός μηχανισμός ρύθμισης της σωματικής θερμοκρασίας (θερμορρύθμισης). Ωστόσο προκαλεί μεγάλη απώλεια υγρών και ηλεκτρολυτών, ευνοώντας την αφυδάτωση εάν δεν αναπληρωθούν.

Υγρά χάνουμε και μέσω της αναπνοής, επομένως χρειάζονται και αυτά αναπλήρωση, σημειώνει ο Dr. Fertel.

Πίνετε πολλά διουρητικά ροφήματα

Αν και όταν κάνει ζέστη είναι μεγάλος ο πειρασμός για έναν παγωμένο καφέ ή ένα δροσιστικό αναψυκτικό τύπου κόλα, η καφεΐνη που περιέχουν μπορεί να ασκήσει διουρητική δράση. Αυτό σημαίνει ότι θα αυξηθεί η αποβολή υγρών από τον οργανισμό σας και ο κίνδυνος να εκδηλώσετε αφυδάτωση.

Βέβαια, ο κίνδυνος αυτός υπάρχει κυρίως σε περίπτωση υπερκατανάλωσης και όχι με έναν καφέ την ημέρα, διευκρινίζει ο ειδικός. Προτιμήστε λοιπόν τις εκδοχές τους χωρίς καφεΐνη και, πάνω απ’ όλα, το σκέτο, καθαρό νερό, συνιστά.

Κάνετε εμέτους ή διάρροια

Όταν έχετε γαστρεντερίτιδα με εμέτους ή/και διάρροιες, αυξάνεται κατακόρυφα ο κίνδυνος για αφυδάτωση. Ωστόσο σε τέτοια περίπτωση δεν είναι εύκολο να αναπληρώσετε τα υγρά και τους ηλεκτρολύτες που χάνετε.

Ο Dr. Fertel συνιστά να πίνετε όλη μέρα μικρές γουλιές υγρών (π.χ. νερό, ισοτονικά ροφήματα, τσάι, ζωμό κότας). Ο ζωμός κότας είναι πολύ καλή επιλογή διότι περιέχει αλάτι, το οποίο συμβάλλει στην κατακράτηση υγρών, διευκρινίζει.

Παίρνετε φάρμακα που ευνοούν την διούρηση

Ορισμένα φάρμακα διευκολύνουν την αφυδάτωση, επειδή διεγείρουν την αποβολή υγρών και ηλεκτρολυτών από τον οργανισμό. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν λ.χ.:

• Τα διουρητικά
• Τα αντιόξινα
• Τα υπακτικά (καθαρτικά)
• Τα φάρμακα για την υπέρταση

Είναι σημαντικό να διαβάσετε το φύλλο οδηγιών χρήσεως των φαρμάκων σας. Αν αναγράφει στις ανεπιθύμητες ενέργειες την αφυδάτωση, συμβουλευθείτε τον γιατρό που σας τα χορήγησε. Θα σας πει ποιες είναι οι ιδανικές ποσότητες υγρών που πρέπει να καταναλώνετε.

Πάσχετε από διαβήτη

Η πολυδιψία και η πολυουρία (δηλαδή η αυξημένη δίψα και ούρηση) είναι χαρακτηριστικά συμπτώματα του σακχαρώδους διαβήτη. Αν λοιπόν διψάτε συνεχώς και πίνετε πολλά υγρά, με συνέπεια να ουρείτε πολύ συχνά, μπορεί να έχετε «ζάχαρο».

Σε τέτοια περίπτωση τα ούρα σας θα έχουν και μια γλυκιά μυρωδιά. Η αυξημένη διούρηση οφείλεται στην προσπάθεια του οργανισμού να αποβάλλει την περιττή γλυκόζη (σάκχαρο). Μπορεί επίσης να χάνετε βάρος ή να έχετε μια μεταλλική γεύση στο στόμα. Μπορεί επίσης να έχετε και μια μυρωδιά γλυκιά, φρουτώδη ή σαν βερνίκι νυχιών, προσθέτει ο Dr. Fertel.

Εξυπακούεται ότι αν έχετε τέτοιου είδους συμπτώματα πρέπει να συμβουλευθείτε τον γιατρό σας.

Τι να κάνετε

Για να αποφύγετε την αφυδάτωση, ο Dr. Fertel παρέχει τις εξής συμβουλές:

• Να καταγράψετε για μερικές μέρες πόσα υγρά καταναλώνετε και να προσπαθήσετε να τα αυξήσετε.
• Βάλτε στο κινητό προειδοποιήσεις, ώστε να μην ξεχνάτε να πίνετε νερό σε όλη τη διάρκεια της ημέρας
• Να πίνετε 1 ποτήρι νερό πριν από κάθε γεύμα. Με αυτό τον τρόπο θα αυξήσετε σίγουρα κατά 3 ποτήρια ημερησίως τα υγρά που καταναλώνετε και θα τρώτε μικρότερη ποσότητα τροφής
• Προσθέστε γεύση στο νερό σας. Λίγο λεμόνι ή ένα κομματάκι φρέσκο φρούτο, λ.χ., μπορεί να το κάνει πολύ πιο εύγεστο. Να αποφύγετε όμως την ζάχαρη και τα τεχνητά γλυκαντικά.
• Να τρώτε τρόφιμα με υψηλή συγκέντρωση νερού. Φρούτα και λαχανικά είναι η πρώτη σας επιλογή για το καλοκαίρι. Δοκιμάστε μαρούλια, αγγούρια, σέλερι, πεπόνι, καρπούζι κ.λπ.
• Μην ξεχνάτε τους ηλεκτρολύτες. Ο χυμός από πίκλες, ένα αθλητικό ρόφημα ή λίγη κοτόσουπα μπορεί να είναι απαραίτητα σε όσους κάνουν βαριές χειρωνακτικές εργασίες ή προπόνηση στη ζέστη.

«Η αφυδάτωση μπορεί να είναι ήπια έως σοβαρή. Αν διψάτε, πιείτε νερό. Θα δείτε τα συμπτώματα της αφυδάτωσης να υποχωρούν σε 5-10 λεπτά. Αν όχι, συμβουλευθείτε τον γιατρό σας», καταλήγει ο Dr. Fertel.

Φωτογραφία: iStock

Αυξημένες πιθανότητες να παρουσιάσουν ξηρότητα και ρωγμές στο δέρμα των φτερνών διατρέχουν το καλοκαίρι οι γυναίκες που συνηθίζουν να περπατούν ξυπόλητες. Οι σκασμένες φτέρνες είναι επίσης πιθανότερες σε όσες φορούν σαγιονάρες, σανδάλια ή/και πέδιλα που αφήνουν σχεδόν γυμνά τα πόδια τους.

Οι σκασμένες φτέρνες σε πολλές περιπτώσεις δεν αποτελούν τίποτα περισσότερο από ένα αισθητικό πρόβλημα. Μερικές φορές όμως μετατρέπονται σε επώδυνη κατάσταση, με ρωγμές που φτάνουν στα βαθύτερα στρώματα του δέρματος, αιμορραγούν και μπορεί να μολυνθούν.

Υπάρχει επίσης ενδεχόμενο να μην αποτελούν απλή συνέπεια της ξηροδερμίας, αλλά ένδειξη συστημικών ή δερματικών παθήσεων.

«Όπως τον χειμώνα τα κλειστά παπούτσια μπορεί να προκαλέσουν μύκητες στο δέρμα των ποδιών και στα νύχια, λόγω της υγρασίας που δημιουργείται μέσα σε αυτά, έτσι και το καλοκαίρι τα ανοιχτά παπούτσια προξενούν ξηρότητα στα πέλματα και στις φτέρνες», εξηγεί ο δερματολόγος-αφροδισιολόγος Χρήστος Στάμου. «Σε τέτοια περίπτωση, το δέρμα χάνει σταδιακά την ελαστικότητά του και παρουσιάζει ρωγμές. Επιπλέον, το χρώμα του σκουραίνει, παίρνοντας μια κιτρινωπή απόχρωση. Οι αιτίες μπορεί να είναι φαινομενικά απλές, αλλά αυτό δεν ισχύει πάντοτε».

Ο ρόλος της αφυδάτωσης και των παπουτσιών

Η αφυδάτωση είναι η πιο συνηθισμένη αιτία για τις σκασμένες φτέρνες. Η καλοκαιρινή ζέστη μάς καθιστά πιο ευάλωτους σε αυτήν, εάν δεν καταναλώνουμε επαρκείς ποσότητες υγρών.

Το ξηρό περιβάλλον (π.χ. από τα κλιματιστικά) επίσης συμβάλλει στην εμφάνιση ξηρότητας στο δέρμα των φτερνών, όπως και ολόκληρου του σώματος.

Όπως προαναφέρθηκε, σημαντικό ρόλο στις σκασμένες φτέρνες παίζουν και τα παπούτσια που φοράμε. Όπως διευκρινίζει ο κ. Στάμου, κατά το περπάτημα οι φτέρνες υποστηρίζουν ολόκληρο το βάρος του σώματος. Για να απορροφηθούν οι κραδασμοί υπάρχει ένα επίθεμα λίπους κάτω από το οστό της φτέρνας. Όταν ασκείται υπερβολική πίεση στη φτέρνα, χωρίς υποστήριξη του άκρου πόδα, το λίπος αυτό υποχωρεί προς το πλάι.

Για να μπορέσει το σώμα να ανταποκριθεί, αυξάνει την προστασία του, σκληραίνοντας το δέρμα στα σημεία που δέχεται την υψηλότερη πίεση. Το πάχος που θα έχει το σκληρό δέρμα, εξαρτάται από το μέγεθος της πίεσης που έχει υποστεί η φτέρνα.

Καθώς δημιουργείται το σκληρό δέρμα, στεγνώνει και δεν είναι πλέον ελαστικό. Όσο η πίεση συνεχίζεται, το δέρμα αρχίζει να σχηματίζει ρωγμές. Έτσι δημιουργούνται οι σκασμένες φτέρνες.

Τα κλειστά παπούτσια στηρίζουν καλά τα πόδια, ενώ αντιθέτως τα σανδάλια και τα πέδιλα τα πόδια είναι εκτεθειμένα. Έτσι, το επίθεμα λίπους στη φτέρνα υφίσταται πλευρική υποχώρηση και αυξάνεται ο κίνδυνος ρωγμών. Αυτό εξηγεί και το γιατί οι σκασμένες φτέρνες εμφανίζονται συχνότερα στις γυναίκες απ’ ό,τι στους άνδρες.

Ομάδες υψηλού κινδύνου

Τα άτομα που είναι υπέρβαρα είναι πιο επιρρεπή στις σκασμένες φτέρνες, λόγω της αυξημένης πίεσης που δέχονται οι φτέρνες τους και της υποχώρησης του λίπους.

Ένας άλλος παράγοντας που μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο είναι η πολύωρη ορθοστασία σε σκληρό έδαφος. Ο κίνδυνος αυτός μπορεί να περιορισθεί στο ελάχιστο με τη χρήση υποδημάτων, με επένδυση στις φτέρνες και στις σόλες για να παρέχουν επιπλέον υποστήριξη. Αντιθέτως, τα παπούτσια με λεπτή σόλα μπορεί να επιδεινώσουν το πρόβλημα.

Οι σκασμένες φτέρνες είναι επίσης συχνό πρόβλημα στους πάσχοντες από ορισμένες δερματοπάθειες. Η ατοπική δερματίτιδα, λ.χ., μπορεί να καταστήσει το δέρμα πιο ξηρό και τις φτέρνες πιο ευαίσθητες στις ρωγμές. Τις ίδιες επιπτώσεις έχει και ψωρίαση, η οποία προκαλεί ξηρό, φολιδωτό και ξεφλουδισμένο δέρμα σε διάφορα σημεία του σώματος. Σε αυτά συμπεριλαμβάνονται τα πέλματα των ποδιών

Μία άλλη δερματοπάθεια που καθιστά πιο συχνές τις σκασμένες φτέρνες είναι το παλαμοπελματιαίο κερατόδερμα. Είναι μία διαταραχή που προκαλεί πάχυνση του δέρματος στις παλάμες και στα πέλματα και προδιάθεση για σχηματισμό ρωγμών.

Αντίστοιχα, τα παιδιά με νεανική πελματιαία δερματοπάθεια επίσης είναι πιθανό να παρουσιάσουν σκασμένες φτέρνες. Η πάθηση αυτή χαρακτηρίζεται από υψηλά επίπεδα υγρασίας στο δέρμα της περιοχής, το οποίο στεγνώνει γρήγορα. Η επαναλαμβανόμενη αυτή διαδικασία οδηγεί σε ρωγμές.

Διαβήτης και θυρεοειδής

Οι επώδυνες, σκασμένες φτέρνες μπορεί να είναι και το πρώτο σημάδι του διαβήτη ή κάποιας θυρεοειδοπάθειας.

Ο σακχαρώδης διαβήτης χαρακτηρίζεται από παθολογικά αυξημένα επίπεδα σακχάρου στο αίμα. Μπορεί επίσης να προκαλέσει δυσλειτουργία των ιδρωτοποιών αδένων. Το αρρύθμιστο αυξημένο σάκχαρο μπορεί να οδηγήσει σε περιφερική νευροπάθεια. Πρόκειται για βλάβη στα νεύρα των ποδιών, που περιορίζει τη ροή και την κυκλοφορία του αίματος. Η περιφερική νευροπάθεια αυξάνει τον κίνδυνο για ξήρωση και εμφάνιση σκασμένων φτερνών.

Γι’ αυτό οι διαβητικοί ασθενείς πρέπει να είναι διπλά προσεκτικοί, προκειμένου να αποφύγουν τον σχηματισμό κάποιου έλκους στις φτέρνες.

Οι σκασμένες φτέρνες μπορεί επίσης να οφείλονται σε δυσλειτουργία του θυρεοειδούς αδένα, η οποία προκαλεί ξηρότητα και τελικά ρωγμές.

Τι να κάνετε

«Όσοι έχουν σκασμένες φτέρνες και ακόμη περισσότερο όσοι έχουν βαθιές ρωγμές και κινδυνεύουν από μόλυνση θα πρέπει να αφιερώνουν καθημερινά λίγο χρόνο για να περιποιούνται αυτή την ταλαιπωρημένη περιοχή των ποδιών τους», τονίζει ο κ. Στάμου. Ειδικότερα συνιστά τα εξής:

• Να κάνετε καθημερινά ένα 10λεπτο ποδόλουτρο
• Να χρησιμοποιείτε μετά το ποδόλουτρο ελαφρόπετρα για να απομακρύνετε τα νεκρά κύτταρα και να μειώσετε το πάχος της κεράτινης στοιβάδας
• Να ενυδατώνετε καθημερινά τα πόδια σας με λιπαρές αλοιφές, μετά το ντους και το ποδόλουτρο. Καλό είναι οι αλοιφές να περιέχουν συστατικά που βοηθούν στην απομάκρυνση του νεκρού δέρματος και στην αποκατάσταση της υγρασίας του

«Για μια ολοκληρωμένη θεραπεία πρέπει να αποφεύγονται η χρήση παπουτσιών με λεπτή σόλα που δεν απορροφά τους κραδασμούς, η ορθοστασία και η βάδιση με γυμνά πόδια», καταλήγει ο δρ Στάμου.

Φωτογραφία: iStock

Το νερό είναι απαραίτητο για την επιβίωσή μας. Η παραμικρή μείωσή του στον οργανισμό, όποια κι αν είναι η αιτία της, τον θέτει σε συναγερμό. Η δίψα είναι η πρώτη ύποπτη ένδειξη. Ακολουθεί η κόπωση, ίσως λίγος πονοκέφαλος, η κακοδιαθεσία και πολλά άλλα συμπτώματα.

«Χάνουμε συνεχώς νερό μέσω της αναπνοής, της ούρησης, του δέρματος και της αφόδευσης. Πρέπει να το αναπληρώνουμε καθημερινά, συνεχώς, μέσω της κατανάλωσης υγρών και τροφής», λέει ο Dr. Toby Mündel, αναπληρωτής καθηγητής στη Σχολή Άσκησης, Αθλήσεως & Διατροφής του Πανεπιστημίου Massey, στη Νέα Ζηλανδία.

Οι περισσότεροι υγιείς άνθρωποι ρυθμίζουν αποτελεσματικά μέσω της διατροφής την ισορροπία του νερού στον οργανισμό τους. Η ρύθμιση αυτή, όμως, είναι δύσκολη για τα νήπια, τους ασθενείς και τους ηλικιωμένους. Είναι επίσης δύσκολη για τους αθλητές και για όσους ασκούν βαριά χειρωνακτική εργασία στη ζέστη.

Πόσο νερό χρειαζόμαστε

Σύμφωνα με τους ειδικούς, οι ημερήσιες ανάγκες του οργανισμού σε νερό και υγρά είναι τον χειμώνα 2 λίτρα για τις γυναίκες και 2,5 λίτρα για τους άνδρες. Το καλοκαίρι, όμως, οι ανάγκες αυτές είναι αυξημένες κατά 1 λίτρο και στα δύο φύλα.

Οι ποσότητες αυτές δεν προέρχονται εξ ολοκλήρου από το πόσιμο νερό. Είναι πολλές οι πηγές υγρών στην καθημερινή διατροφή μας, από τις σούπες και τις σαλάτες έως τα γαλακτοκομικά και τους καφέδες.

Ένας γενικός κανόνας είναι πως στο πλαίσιο μιας υγιεινής, ισορροπημένης διατροφής, 4-6 ποτήρια νερό την ημέρα είναι αρκετά για τους υγιείς ανθρώπους. Οι ποσότητες αυτές, όμως, μπορεί να είναι μεγάλες:

• Για τους πάσχοντες από ορισμένα νοσήματα (π.χ. ορισμένες παθήσεις του θυρεοειδούς, των νεφρών, του ήπατος, της καρδιάς)
• Για όσους λαμβάνουν φάρμακα που προκαλούν κατακράτηση νερού (π.χ. μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη, οπιοειδή αναλγητικά, ορισμένα αντικαταθλιπτικά)

Αντιθέτως, μπορεί να είναι μικρές για όσους γυμνάζονται σκληρά και όσους κάνουν βαριά χειρωνακτική εργασία (επομένως ιδρώνουν πολύ) ειδικά στη ζέστη. «Οι άνθρωποι που στάζουν από τον ιδρώτα, μπορεί να χρειάζονται 2-3 ποτήρια νερό ανά ώρα σκληρής εργασίας ή προπόνησης», λέει ο νεφρολόγος Dr. Julian L. Seifter, αναπληρωτής καθηγητής Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ.

Από τι εξαρτώνται οι ανάγκες σε νερό

Στην πραγματικότητα, είναι πολλοί οι παράγοντες που καθορίζουν πόσο νερό (απ’ όλες τις πηγές) χρειάζεται το σώμα μας. Στους παράγοντες αυτούς συμπεριλαμβάνονται οι εξής, κατά τον Dr. Mündel:

• Το μέγεθος και η σύσταση του σώματος (σωματικό βάρος, άπαχος μυϊκός ιστός, λίπος)
• Πόσο έντονη είναι η εφίδρωση. Είναι συνάρτηση διαφόρων παραγόντων. Μεταξύ αυτών συμπεριλαμβάνονται η φυσική δραστηριότητα, η χειρωνακτική εργασία, η θερμοκρασία και η υγρασία του περιβάλλοντος και του χώρου εργασίας, η ένδυση
• Πόσο έντονη είναι η ούρηση (παίζουν ρόλο ορισμένα φάρμακα, το μεγάλο υψόμετρο κ.λπ.)
• Η κατάσταση της υγείας (πυρετός, έμετος, διάρροια αποβάλλουν υγρά από τον οργανισμό, διάφορα νοσήματα επηρεάζουν τις ανάγκες)
• Η διατροφή (αν κάποιος καταναλώνει πολλά τρόφιμα με μεγάλη περιεκτικότητα σε νερό, πολλούς υδατάνθρακες κ.λπ.)
• Ειδικά στις γυναίκες ρόλο παίζει επίσης η εγκυμοσύνη και ο θηλασμός.

Τι σημαίνει η δίψα

Όπως εξηγεί ο Dr. Mündel, όταν αναπτυχθεί το αίσθημα της δίψας, το σώμα έχει ήδη υποστεί μικρή αφυδάτωση. Αυτό σημαίνει ότι ο μηχανισμός της δίψας υπολείπεται του πραγματικού επιπέδου ενυδάτωσης του οργανισμού.

Μελέτες έχουν δείξει πως όταν είμαστε αφυδατωμένοι κατά μόλις 1%, επηρεάζονται αρνητικά:

• Η ψυχική διάθεση
• Η προσοχή
• Η μνήμη
• Ο συντονισμός των κινήσεων

Αν δεν πιούμε αμέσως νερό, ώστε να αναπληρώσουμε τα υγρά που λείπουν, θα αρχίσει κατακράτηση ούρων από τους νεφρούς. Ύστερα θα αρχίσει μία αλληλουχία αντιδράσεων που επηρεάζει την καρδιά, την αρτηριακή πίεση, την θερμορρύθμιση και πολλές άλλες λειτουργίες του οργανισμού.

Τι να κάνετε

Για να ξέρετε αν πίνετε αρκετό νερό ή χρειάζεστε περισσότερο, ο Dr. Mündel συνιστά τα εξής:

• Να ελέγχετε την ούρησή σας. Πρέπει να ουρείτε τουλάχιστον 3-4 φορές όσο είστε ξύπνιοι. Επιπλέον, τα ούρα σας πρέπει να έχουν ανοικτό κίτρινο ή υποκίτρινο χρώμα και να μην μυρίζουν έντονα. Αν ουρείτε λιγότερο συχνά, τα ούρα σας είναι κίτρινα ή πιο σκούρα ή/και μυρίζουν έντονα, αυξήστε την κατανάλωση υγρών.
• Βεβαιωθείτε ότι αισθάνεστε σπανίως δίψα. Αυτό σημαίνει πως θα καταναλώνετε πολλά τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε νερό και θα πίνετε νερό συστηματικά. Καλό είναι να έχετε πάντοτε δίπλα σας ένα μπουκαλάκι ή γεμάτο ποτήρι.
• Να πίνετε ένα ποτήρι νερό (ή άλλο ρόφημα χαμηλών θερμίδων) πριν από κάθε γεύμα και άλλο ένα στη διάρκειά του.
• Αν γυμνάζεστε ή κάνετε χειρωνακτική εργασία και ιδρώνετε πολύ, να πίνετε ακόμα πιο συχνά νερό.

Προσέξτε, μόνο, να μην το παρακάνετε. Αν και είναι σπάνιο φαινόμενο, τα υπερβολικά πολλά υγρά μπορεί να έχουν αρνητικές συνέπειες στην υγεία, καταλήγει ο ειδικός.

Φωτογραφία: iStock

Η επαρκής πρόσληψη υγρών είναι απαραίτητη για την ομαλή λειτουργία του οργανισμού και το νερό είναι ασφαλώς η καλύτερη πηγή τους. Ωστόσο το νερό δεν προέρχεται μόνο από τα ροφήματα, αλλά και από τα τρόφιμα που καταναλώνουμε.

Σύμφωνα με έρευνα του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, το 20-25% των υγρών που καθημερινά καταναλώνουμε προέρχεται από στερεά τρόφιμα. Πόσιμο νερό είναι μόνο το 50% των υγρών. Τα υπόλοιπα προέρχονται από διάφορα ροφήματα (π.χ. καφές, τσάι, αναψυκτικά, χυμοί κ.λπ.).

Η διαιτολόγος Julia Zumpano, από την Cleveland Clinic στο Οχάιο, παρουσίασε προσφάτως επτά από τα πιο δροσιστικά τρόφιμα, τα οποία είναι επίσης πλούσια σε θρεπτικά συστατικά που τονώνουν και το ανοσοποιητικό σύστημα. Να ποια είναι:

Αγγούρια

Έχουν 96,7% περιεκτικότητα σε νερό, την μεγαλύτερη από κάθε άλλο τρόφιμο. Είναι επίσης πλούσια σε αντιφλεγμονώδη συστατικά τα οποία συμβάλλουν στην αποβολή των άχρηστων υποπροϊόντων του μεταβολισμού από τον οργανισμό.

Τα αγγούρια περιέχουν και συστατικά τα οποία μειώνουν τον ερεθισμό του δέρματος και τις ρυτίδες. Προκαταρκτικά ευρήματα μελέτης τους προσδίδουν επίσης αντιγηραντικές ιδιότητες.

Μαρούλι iceberg

Έχει περιεκτικότητα 95,6% σε νερό, οπότε αποτελεί ιδανική προσθήκη σε κάθε ενυδατική καλοκαιρινή σαλάτα. Ωστόσο είναι «φτωχός συγγενής» των υπολοίπων λαχανικών από πλευράς πρόσθετης θρεπτικής αξίας. Γι’ αυτό προτιμότερο είναι να συνδυάζεται με άλλα λαχανικά, όπως το σπανάκι (αυτό παρέχει λίγο λιγότερο νερό, με περιεκτικότητα 91,4%).

Σέλερι

Το σέλερι (ή αμερικάνικο σέλινο) έχει περιεκτικότητα 95,4% σε νερό. Είναι επίσης πλούσιο σε βιταμίνη Κ, φολικό οξύ και κάλιο. Περιέχει πολλά ακόμα συστατικά, μεταξύ των οποίων συμπεριλαμβάνονται:

• Ασβέστιο
• Μαγνήσιο
• Φώσφορος
• Νάτριο
• Βιταμίνες Α, C και B6

«Η κατανάλωση του χυμού του τροφοδοτεί τον οργανισμό με πολύ περισσότερα θρεπτικά συστατικά απ’ ό,τι το μασούλημα ολόκληρου του λαχανικού», λέει η κυρία Zumpano. «Και αυτό, διότι θα καταναλώσετε πολύ μεγαλύτερη ποσότητα».

Κολοκυθάκια

Έχουν και αυτά υψηλή περιεκτικότητα σε νερό (φθάνει το 92,7%). Περιέχουν επίσης μαγγάνιο, κάλιο, μαγνήσιο και βιταμίνες Α, C και Κ. Ταυτοχρόνως είναι πλούσια σε αντιοξειδωτικά συστατικά, όπως η βήτα-καροτίνη (ή β-καροτένιο), η λουτεΐνη και η ζεαξανθίνη. Τα συστατικά αυτά παίζουν σημαντικό ρόλο στην υγεία των ματιών και στην καταπολέμηση των βλαβών στο DNA των κυττάρων.

Κουνουπίδι

Το φρέσκο κουνουπίδι αποτελείται κατά 92-94% από νερό. Είναι επίσης πλούσιο σε βιταμίνες C, Κ και σε άλλα βασικά θρεπτικά συστατικά. Το κουνουπίδι και τα άλλα σταυρανθή λαχανικά (π.χ. μπρόκολο, λαχανάκια Βρυξελλών) περιέχει επίσης συστατικά που μπορεί να μειώσουν τη χοληστερόλη και τον κίνδυνο καρκίνου.

Καρπούζι

Η περιεκτικότητά του σε νερό υπερβαίνει το 91,4%. Περιέχει επίσης διάφορες βιταμίνες του συμπλέγματος Β, καθώς και βιταμίνες Α και C. Περιέχει επίσης πολλά ιχνοστοιχεία, όπως κάλιο, ψευδάργυρο και χαλκό. Σημαντική είναι η περιεκτικότητά του στο αντιοξειδωτικό λυκοπένη (λυκοπένιο), που μπορεί να ασκεί αντικαρκινική δράση.

Φράουλες

Με περιεκτικότητα 90,9% σε νερό είναι ένα από τα πιο ενυδατικά φρούτα. Τα οφέλη τους όμως είναι πολύ περισσότερα, καθώς αποτελούν πλούσια πηγή βιταμίνης C και φλαβονοειδών. Τα φλαβονοειδή σχετίζονται, μεταξύ άλλων, με βελτιωμένη νοητική λειτουργία. Οι φράουλες περιέχουν επίσης πολλά αντιοξειδωτικά.